Kamień milowy nr 3 projektu UBROL z programu GOSPOSTRATEG

Raport (monografia) online pt. Weryfikacja praktyczna proponowanych produktów ubezpieczeniowych i skonstruowanie systemu holistycznego zarządzania ryzykiem (pilotaż) przedstawia wyniki prac zrealizowanych w ramach zadania 3 projektu pt.: Ubezpieczenia gospodarcze w holistycznym zarządzaniu ryzykiem w rolnictwie zorientowanym na zrównoważenie, wdrażanie innowacji i technologii i przeciwdziałanie zmianie klimatu (akronim: UBROL), który uzyskał dofinansowanie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) z programu GOSPOSTRATEG  w ramach Umowy nr Gospostrateg1/390422/25/NCBR/2019 z dnia 13.03.2019 r.

Celem zadania nr 3 („Weryfikacja praktyczna proponowanych produktów ubezpieczeniowych i skonstruowanie systemu holistycznego zarządzania ryzykiem (pilotaż)”) było skonstruowanie finalnego zestawu pięciu propozycji produktów/schematów ubezpieczeniowych, a więc weryfikacja wariantu powstałego w zadaniu drugim. Zarządzanie ryzykiem, uwzględniające WPR 2023-2027,  będzie nawiązać do zmodyfikowanego  i rozszerzonego ujęcia OECD, polegające m.in. na wbudowaniu instrumentów i strategii radzenia sobie z ryzykiem w samym rolnictwie w ramy tradycyjnego i zrównoważonego zarządzania ryzykiem w łańcuchach żywnościowych. Dodatkowym novum będzie tu modelowanie ryzyka na poziomie rodzin rolniczych, a nie tylko ograniczenie się do samej działalności gospodarczej. Inkorporuje się także interesujące przykłady rozwiązań ubezpieczeniowych, które pojawiły się już po zakończeniu zadania drugiego. Sam zestaw optymalizować się będzie m.in. pod kątem potencjału redukcji ryzyka w rolnictwie, kosztów administracyjnych i transakcyjnych oraz szybkości i realności wdrożenia do praktyki rolniczej i ubezpieczeniowej. Przewiduje się w związku z tym jego przetestowanie w różnych typach gospodarstw rolniczych oraz wśród krajowych ubezpieczycieli i ich sieci sprzedaży, które już obecnie oferują rolnikom polisy. Propozycję tą zaprezentuje się także innym potencjalnym oferentom oraz regulatorowi rynku ubezpieczeniowego. Konkretnym wyrazem całości prac w tym zadaniu będzie zbiór rekomendacji do opracowania stosownych legislacji i regulacji ubezpieczeniowych oraz zasad doskonalenia systemu holistycznego zarządzania ryzykiem w naszym rolnictwie. 

W ramach zadania nr 3 zrealizowane zostały następujące zadania cząstkowe: 

1. Weryfikacja praktyczna możliwości wdrożenia zaproponowanego zestawu zaktualizowanych i nowych produktów. 
2. Skonstruowanie rozszerzonej i zmodyfikowanej wersji OECD holistycznego zarządzania ryzykiem w krajowym rolnictwie. 
3. Sformułowanie rekomendacji dla legislacji i regulacji krajowych ubezpieczeń rolnych oraz scenariusza pełnego wdrożenia do praktyki proponowanej oferty produktowej i zmodyfikowanego systemu holistycznego zarządzania ryzykiem w polskim rolnictwie. 

Monografia składa się z sześciu części, z których pierwsza obejmuje problematykę wdrażania programów ubezpieczeniowych w rolnictwie. Druga część zawiera wyniki badań empirycznych, zrealizowanych przez UE w Poznaniu. Część trzecia dotyczy holistycznego zarządzania ryzykiem, zorientowanego na zrównoważenie, wdrażanie innowacji i technologii oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu  zmiany klimatu. Czwarta i piąta część dotyczą odpowiednio  problemów zarządzania ryzykiem i ubezpieczeń w sektorze rolnym z perspektywy polityki publicznej. Szósta część dotyczy III wersji holistycznego zarządzania ryzykiem i zestawu produktów ubezpieczeniowych. 

Rozdział 1. (Makro- i mezoekonomiczna ocena ubezpieczeń i programów ubezpieczeń rolnych) dotyczy kwestii ewaluacyjnych,  istotnych z punktu widzenia wdrażania i zmian programów ubezpieczeniowych. Celem tego rozdziału było przedstawienie metodyki „pomiaru dobrobytu społecznego generowanego przez sektor ubezpieczeniowy, modeli teoretycznych ubezpieczeń rolnych, ich rynku, implikacji budżetowych stymulowania ich rozwoju oraz ekonomii politycznej”.  Rozdział ten stanowi istotną część z punktu widzenia podstaw ekonomicznych III wersji zestawu produktów ubezpieczeniowych. 

Rozdział 2. (Mikroekonomiczna ocena ubezpieczeń i programów ubezpieczeń rolnych jako składnika systemów zarządzania ryzykiem) dotyczy perspektywy mikroekonomicznej. Wychodząc z założenia, że decyzje ubezpieczeniowe są podejmowane przez rolników, autor zaproponował ramę konceptualną do zintegrowaniu w jednym podejściu kilku kwestii szczegółowych, m.in. miejsca ubezpieczeń w systemach zarządzania ryzykiem. 

Rozdział 3. (Podejście Feasibility Study  -  możliwości wykorzystania do oceny projektów publicznych dotyczących systemów ubezpieczeń rolnych) dotyczy możliwości zaadaptowania podejście Feasibilty Studies (FS) do oceny programów ubezpieczeń rolnych. 

Rozdział 4-6. dotyczą weryfikacji praktycznej możliwości wdrożenia zaproponowanego zestawu zaktualizowanych i nowych produktów ubezpieczeniowych. Badania te zostały przeprowadzone przez zespół UE w Poznaniu (UEP). 

Rozdziały 7-9. dotyczą holistycznego systemu zarządzania ryzykiem, zgodnie z ujęcie w tytule projektu (tj. Ubezpieczenia gospodarcze w holistycznym zarządzaniu ryzykiem w rolnictwie zorientowanym na zrównoważenie, wdrażanie innowacji i technologii oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu – UBROL).  Rozdział 7 koncentruje się wokół zależności między zarządzaniem ryzykiem a zrównoważeniem. Analiza został zawężona do wybranych obszarów zarządzania ryzykiem, bardzo ściśle powiązanych z agroubezpieczniami. W rozdziale 7. zarysowano kilka istotnych problemów, m.in.  oddziaływania subsydiowania ubezpieczeń na produkcję rolniczą, bioróżnorodność, ryzyko środowiskowe i możliwości jego ubezpieczenia; ryzykowność różnych typów gospodarstw rolniczych; zarządzanie ryzykiem, a także  dobrowolne przyjmowanie praktyk zrównoważenia w chowie i hodowli zwierząt gospodarskich. Celem dodatkowym rozdziału było  przedstawienie szerszego kontekstu, w którym współzależności powyższe zachodzą, a jego źródłem jest Europejski Zielony Ład i związane z nim dwie strategie dla rolnictwa, tj. „od pola do stołu” i „wzmocnienia bioróżnorodności”. 

Rozdział 8.(Zarządzanie ryzykiem i ubezpieczenia a inwestycje  i wdrażanie nowych technologii oraz innowacji w rolnictwie) koncentruje się wokół kwestii zidentyfikowania determinant aktywności inwestycyjnej w rolnictwie i wdrażaniu innowacji oraz nowych technologii. W rozdziale tym podjęto próbę przybliżenia relacji między GMO a kosztami ryzyka, a także podjęto analizę oddziaływania ubezpieczeń na inwestycje i interesujące nas wdrożenia. 

Rozdział 9. (Istota i możliwości zarządzania oraz ubezpieczania ryzyka klimatycznego w rolnictwie) dotyczy oceny możliwości wbudowania przeciwdziałania zmianom klimatu w systemie zarządzania ryzykiem.  Rozdział ten  w istocie przybliża istoty ryzyka klimatycznego oraz możliwości zarządzania nim w rolnictwie, a szczególnie za pomocą indeksów pogodowych. 

Rozdział 10. (Odporność gospodarstw rolniczych)  przedstawia  w ujęciu teoretycznym, a przede wszystkim, w świetle badań empirycznych szereg wyzwań, przed jakimi stoją gospodarstwa rolne oraz identyfikacja strategii radzenia sobie z tymi wyzwaniami dla budowania bardziej odpornego sektora rolnego. 

Rozszerzeniem rozdziału 10. jest rozdział 11. (Procesy adaptacyjne gospodarstw rolnych w czasach niepewności i ich determinanty) dotyczący procesów adaptacyjnych gospodarstw rolnych. Rozdział ten skupia się na trzech głównych koncepcjach, tj. określeniu postrzegania  przez  rolników  ryzyka  zmian  klimatu,  identyfikacji postaw  wobec  zmian adaptacyjnych  w  gospodarstwach  rolnych  oraz ustaleniu głównych barier ograniczających adaptację rolników do zmian klimatu. 

Rozdział 12. (Koncepcja ERM/BRM  w systemach  zarządzania ryzykiem w rolnictwie) dotyczy możliwości wdrożenia koncepcji ERM/BRM do specyfiki sektora rolnego. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia konstrukcji III wersji holistycznego systemu zarządzania ryzykiem. W rozdziale tym uwzględniono  rozwój  systemów  gospodarki  żywnościowej,  w  tym udoskonalenie  łańcuchów  żywnościowych, zarysowując koncepcje tradycyjnego  zarządzania  ryzykiem  w  rolnictwie. Wskazano na operacjonalizację  koncepcji  ERM/BRM i  odwoła  się  do  ujęcia  zarządzania łańcuchami dostaw. 

Rozdział 13. (Ryzyko katastroficzne w rolnictwie. Istota i możliwości zarządzania nim) zawiera kompleksową analizę  istoty ryzyka katastroficznego, zakresu jego ubezpieczalności i możliwości transferu z rolnictwa oraz zasad racjonalnego udzielania pomocy klęskowej. 

Rozdział 14. (Wybrane problemy zarządzania kryzysowego  i kontynuacją działalności), z kolei, koncentruje się wokół kwestii istoty zarządzania kryzysowego z perspektywy polityki publicznej dotyczącej sektora rolnego.  Ma to szczególnie istotnie duże znaczenie z punktu widzenia kryzysów ekonomiczno-finansowo-zadłużeniowych, z którymi boryka się nasz sektor rolny. 

Rozdział 15. (Ryzyka epidemiologiczne i pandemiczne a sektory ubezpieczeniowy  i rolno-żywnościowy) rozpatruje zarządzanie ryzykiem epidemiologicznym i pandemicznym, co ma duże znaczenie z punktu widzenia chorób zwierząt gospodarskich (np. ASF, ptasia grypa). 

Rozdział 16. (Zarządzanie ryzykiem dochodowym w rolnictwie – wybrane problemy  z perspektywy polityki publicznej) koncentruje się wokół udoskonalenia metod zarządzania ryzykiem dochodowym  w sektorze rolnym. Ma to duże znaczenie społeczne, biorąc pod uwagę np. dobrobyt rodzin rolniczych. 

Rozdziały 17. i 18.  mają charakter opracowań diagnostycznych. Rozdział 17. (Rynek ubezpieczeń upraw i zwierząt gospodarskich w Polsce) przedstawia aktualną analizę strony popytowej rynku ubezpieczeń rolnych (w ujęciu sektorowym), z kolei rozdział 18. (Gospodarstwa  korzystające  z  ubezpieczeń    upraw  i  zwierząt gospodarskich z sieci Polskiego FADN)  przedstawia pogłębioną   analizę    struktury    gospodarstw z sieci Polskiego FADN korzystających  z  ubezpieczeń  w  ogóle,  a  ubezpieczeń  upraw  i  zwierząt. 

Rozdział 19 (Rozwój rynku ubezpieczeń wzajemnych) przedstawia  kompleksową ocenę możliwości organizacji i upowszechnienia związków wzajemności członkowskiej - w szczególności małych, branżowych towarzystw ubezpieczeń wzajemnych - jako narzędzi zarządzania ryzykiem w produkcji rolnej w Polsce. 

Rozdział 20. prezentuje udoskonaloną (III) wersję holistycznego zarządzania ryzykiem w polskim rolnictwie. Rozdziały 21-22. przedstawiono odpowiednio aktualizację obecnej ubezpieczeń rolnych i zmiany systemu subsydiowania tych instrumentów zarządzania ryzykiem. 

Rozdziały 23-25. prezentują  ostateczne III wersje produktów ubezpieczeniowych, których założenia zostały zarysowane w monografii finalizujące prace z fazy A projektu UBROL, mianowicie ubezpieczenia przychodów z działalności rolniczej (rozdział 23.), ubezpieczenia nadwyżek (rozdział 24.), instrument stabilizacji dochodów (rozdział 25.)  

Mamy nadzieję, że wyniki prac badawczych, przeprowadzonych w ramach zadania 3 projektu UBROL, zaprezentowane w niniejszej publikacji, przyniosą wymierne korzyści kilku grupom jego beneficjentów, tj.: 

•        administracji rządowej i samorządowej, 

•        rolnikom, 

•        firmom ubezpieczeniowym, 

•        doradztwu rolniczemu, 

•        pracownikom naukowym. 

Raport online - do pobrania